Autor: Redakcja

Mieszkańcy Dziewięcierza wraz z wolontariuszami, uczestniczącymi w projekcie „Dziewięcierz z kamienia i gliny”, realizowanym w ramach programu „Wspólnie dla dziedzictwa” Narodowego Instytutu Dziedzictwa, wybrali się do Medyni Głogowskiej – ośrodka garncarskiego pod Rzeszowem. Ich celem było poznanie historii tego miejsca oraz działań związanych z promocją i ochroną garncarstwa jako dziedzictwa niematerialnego.

Dziewięcierz, dawniej znany jako ośrodek garncarstwa i miejsce bogate w złoża gliny ceramicznej, ma szansę wykorzystać ten potencjał do promocji całego regionu. W przyszłości, podobnie jak to miało miejsce z drzeworytem płazowskim, możliwe będzie wpisanie działań związanych z garncarstwem do Krajowego rejestru dobrych praktyk w ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Taki krok mógłby znacząco zwiększyć zainteresowanie Dziewięcierzem i gminą Horyniec-Zdrój jako miejscem o bogatej tradycji, gdzie garncarstwo jest jednym z kluczowych elementów kultury, czego dowodem jest sukces Medyni Głogowskiej.

Dodatkowo, działania te mogą ułatwić zdobywanie środków na inwestycje dla Dziewięcierza i gminy Horyniec-Zdrój. Lokalne inicjatywy i atrakcyjne elementy kultury sprawiają, że projekty zyskują na wartości i atrakcyjności.

Kolejnym krokiem będzie organizacja warsztatów garncarskich już w samym Dziewięcierzu. To ważna próba ożywienia tradycji garncarskiej w naszej okolicy. W realizacji tego przedsięwzięcia pomogą specjaliści z Medyni Głogowskiej, którzy mają doświadczenie w wpisywaniu garncarstwa na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Medynia jest dziś nie tylko znana na Podkarpaciu, ale i ogólnie w kraju. Taki sukces jest możliwy również w Dziewięcierzu, choć wymaga to długoterminowych działań.

Dziewięcierz to wieś założona na surowym korzeniu na przełomie lat 1565 i 1566 przez ówczesnego starostę lubaczowskiego, Andrzeja Myszkowskiego. Powstała ona na trudno dostępnym terenie pomiędzy wzgórzami Roztocza. Początkowo nazywała się Dziewięciory. Bliskie sąsiedztwo Potylicza, ważnego ośrodka garncarskiego, sprawiło, że z czasem część mieszkańców Dziewięcierza zaczęła zajmować się garncarstwem. Lokalny ośrodek garncarski funkcjonował do czasów II wojny światowej, ponieważ w okresie międzywojennym naczynia emaliowane zaczęły wypierać te tradycyjne gliniane. Na przykład w 1928 roku w fabryce naczyń w Olkuszu pracowało już 2500 osób, a masowa produkcja trwałych naczyń emaliowanych spowodowała, że garnki gliniane były używane coraz rzadziej, zwłaszcza w biedniejszych wsiach, skąd również stopniowo zniknęły. Ostatni garncarze w okolicy Dziewięcierza zaprzestali działalności w latach 50. XX wieku, co oznaczało koniec epoki ceramiki i rękodzielniczej sztuki ludowej tej okolicy.

Pod koniec lat 50. XX wieku etnograf z Cieszanowa, Stanisław Franciszek Gajerski, postanowił przeprowadzić wywiady terenowe z mieszkańcami Dziewięcierza oraz potomkami dawnych garncarzy. Udało mu się zgromadzić cenne informacje oraz eksponaty tradycyjnej ceramiki z Dziewięcierza, dzięki czemu zachował wyraźny ślad po dawnym ludowym ośrodku garncarskim.

16 czerwca 2024 roku, podczas wernisażu wystawy poświęconej Gajerskiemu w Radrużu, Muzeum Kresów w Lubaczowie przypomniało jego sylwetkę oraz prace związane z badaniem ceramiki z regionu Potylicza i Dziewięcierza. Obecnie Stowarzyszenie Rozwoju Promocji i Aktywności „Przystanek Horyniec” podejmuje kolejne kroki w kierunku reaktywacji tej sztuki, być może na terenie Dziewięcierza, albo w samym Horyńcu-Zdroju. Projekt „Dziewięcierz z kamienia i gliny”, realizowany w ramach programu „Wspólnie dla dziedzictwa”, przewiduje m.in. organizację profesjonalnych warsztatów garncarskich w Dziewięcierzu.

Działania reaktywacyjne poprowadzi dla Stowarzyszenia Rozwoju Promocji i Aktywności „Przystanek Horyniec” Grzegorz Ciećka, który jako depozytariusz niematerialnego dziedzictwa kulturowego związanego z drzeworytem płazowskim, wpisanym do Krajowego Rejestru Dobrych Praktyk na rzecz Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, prowadzonego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, wykorzysta swoje doświadczenie w pracy z dziedzictwem kultury. Prace przygotowawcze rozpoczęły się na początku 2023 roku. Obecnie udało się zdobyć dofinansowanie na projekt inicjacyjny, mający na celu stworzenie podstaw do reaktywacji garncarstwa na ziemi horynieckiej. W ramach programu uczestnicy odwiedzą Medynię Głogowską, aby zapoznać się z przykładem żywej tradycji garncarskiej, a następnie wezmą udział w warsztatach garncarskich w Dziewięcierzu. Powstanie też publikacja opisująca między innymi aspekt garncarstwa dziewięcierskiego. Przy okazji tych działań organizowane są też prace porządkowe na terenie kamiennych ruin cerkwiska w Dziewięcierzu. Działanie to ma na celu doprowadzenie tego zabytku z terenu Gminy Horyniec-Zdrój do stanu nadającego mu optymalny wygląd estetyczny.

Wolontariusze poszukiwani!

Jeśli cenisz sobie dziedzictwo Roztocza, chcesz wziąć udział w ciekawym projekcie, zapisać się na kartach historii, uczestniczyć w darmowym wyjeździe i warsztatach garncarskich w Medyni Głogowskiej oraz dowiedzieć się czegoś o dziedzictwie jednego z najcenniejszych ośrodków garncarskich Roztocza to zapraszamy do kontaktu!

Szukamy wolontariuszy, którzy podejmą się prac przy odkrzaczaniu terenu cerkwiska w Dziewięcierzu. W ruch pójdą sekatory, ręczne piły, trzeba trochę krzepy, ale przede wszystkim chęci! Gwarantujemy wyżywienie, ubezpieczenie oraz zdobycie ciekawego doświadczenia popartego zaświadczeniem od stowarzyszenia

Prace zostaną przeprowadzone we wrześniu.

Kontakt przez Facebooka lub mailowo przystanekhoryniec@onet.pl