Kategoria: Materiały źródłowe

W zbiorach Jagiellońskiej Biblioteki Cyfrowej znajduje się Mapa Taktyczna Polski 1:100 000 /1924 – 1939/. Na arkuszu z Rawą Ruską znajdziemy między innymi Dziewięcierz. Jest to mapa wojskowa, którą wydał Wojskowy Instytut Geograficzny. Zaznaczone na niej jest nie tylko dość dokładne ukształtowanie terenu, ale też elementy charakterystyczne i orientacyjne w terenie, jak świątynie, kapliczki i krzyże przydrożne. Dzięki niej wiemy ile w każdym przysiółku było domów. Pod każdym przysiółkiem jest liczba, która o tym mówi, na przykład na Moczarach było 34 numery, Słotwinie 20, na Łuchu 75 itd.

Cała mapa znajduje się TUTAJ

Dzięki publikacji „Zbiór Rozporządzeń Starostwa i Wydziału Rady Powiatowej w Żółkwi R. 3, nr 4 (15 marca 1931)” dowiemy się, że panowała wtedy w rejonie Dziewięcierza zaraza pryszczycy. Zakazane było wtedy przeprowadzanie zwierząt racicowych na targi, czy do innych miejsc, by zaraza się nie rozprzestrzeniała

źródło: polona.pl – domena publiczna

Obecnie jednym z najlepszych opracowań związanych z kolonizacją józefińską na terenie powiatu lubaczowskiego jest artykuł Damiana Nowaka, który można znaleźć na stronie: https://mojagalicja.wordpress.com

Autor opisał tam okoliczności tej kolonizacji skupiając się na terenie powiatu lubaczowskiego. Tutaj w Dziewięcierzu powstała kolonia Einsingen.

W „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom II znajdziemy opis Dziewięcierza wsi i strumyka o tej samej nazwie:

źródło: TUTAJ

W publikacji „Rozprawy C. K. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego. T.4 (1848)” znajdziemy też mapę z geometrycznym planem dóbr Potylicza z przyległościami wykonaną w 1847 roku. Owymi przyległościami były miedzy innymi Dziewięcierz i Prusie. Na terenie Dziewięcierza, nieopodal Einsingen znajdywała się kopalnia gliny tyglowej. Zaznaczona jest ona dokładnie na mapie, dzięki czemu wiemy skąd była wydobywana cenna glina, która była szczególnie potrzebna do tygli dla hut i o tym, że w Dziewięcierzu jest wszędzie gliny i kamienia pod dostatkiem.

Mapa i tekst (strony 50, 51 i 52) pochodzi ze strony polona.pl i dostępna jest w domenie publicznej. Dostęp 04.10.2024 rok.

Na mapie statystycznej Galicji i Bukowiny z 1878 roku znajdziemy przyporządkowane miejscowościom rzemiosła i przemysły z których słynęły. W przypadku Dziewięcierza mamy oczywiście garncarstwo. Ciekawostką jest też to, że oprócz sąsiednich ośrodków garncarskich takich jak: Potylicz, Siedliska, Hrebenne, mamy też Radruż!

źródło mapy znajduje się TUTAJ

Najważniejszymi składnikami potrzebnymi do sporządzenia polewy ceramicznej są tlenki metali. Zieloną polewę uzyskujemy dzięki tlenkowi miedzi, natomiast brązową lub żółtą – dzięki tlenkowi żelaza. Wiadomo, że w Prusiu działała hamernia miedzi, a zapewne także innych metali, gdzie przygotowywano materiał pochodzący z hut, kształtując go przy pomocy młotów. Na przedmieściach Potylicza znajduje się Huta Zielona, oddalona o kilka kilometrów od Prusia. Zapewne wytapiano tam szkło zielone, ale mając tego typu technologię, można było też zajmować się tam metalami. Informacje o hamerni miedzi pochodzą z „Rozprawy C. K. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego” z 1848 roku – przetapiano tam starą miedź, a przy użyciu siły wody wykuwano przedmioty, takie jak szale do maszyn czy dachówki i inne.

Według relacji mieszkańców Dziewięcierza, również tam miała znajdować się huta, w której pracowano z metalami. Świadczy to o tym, że region ten był bardzo dobrze zorganizowany pod względem przemysłu związanego z garncarstwem.

źródło mapy: szukajwarchiwach.gov.pl, link TUTAJ

źródło mapy: maps.arcanum.com, link TUTAJ